Koncepcje realizmu w polskiej krytyce artystycznej lat 1945-1955
Journal Title: Studia i Materiały Lubelskie - Year 2017, Vol 20, Issue
Abstract
Rozważania na temat istoty realizmu zapoczątkowane w 1945 roku w Polsce stanowiły kontynuację dyskusji prowadzonych w latach 30. XX wieku. Nieprecyzyjne pojęcie „realizm” zdobyło olbrzymią popularność w wypowiedziach krytycznych na przestrzeni lat 1945-1955. Pod pojęciem „realizm” ukrywały się często zjawiska przeciwstawne. Przed wprowadzeniem socrealizmu realizm interpretowano bardzo szeroko, w dużej mierze jako koncepcję unowocześniającą się wraz z rzeczywistością. W 1946 roku najbardziej tradycyjną koncepcję realizmu, dla artystów wywodzących się z kręgu awangardy kontrowersyjną i utożsamianą z naiwnością, prezentował Tadeusz Dobrowolski w kluczowym dla dyskusji o realizmie artykule O hermetyzmie i społecznej izolacji dzisiejszego malarstwa. Z pozycji impresjonistycznych przeciwko tekstowi Dobrowolskiego występowali Stanisław Teisseyre i Zbigniew Pronaszko. Innymi przeciwnikami koncepcji mimetycznego realizmu byli Tadeusz Kantor i Mieczysław Porębski, twierdzący, że sztuka jest odpowiednikiem rzeczywistości. W ich manifeście Pro domo sua, który należy uznać za najbardziej znaną wypowiedź tej grupy teoretyków oraz jedną z najważniejszych manifestacji artystycznych tamtego czasu, pojawiło się wyrażenie „realizm spotęgowany”. Za podsumowanie obrony artystów skupionych wokół Kantora przed propagowanym po wojnie konceptem mimetycznego realizmu uznaje się zorganizowaną w Krakowie I Wystawę Sztuki Nowoczesnej, na której realizm został zaprezentowany w kontekście związków sztuki ze współczesną nauką i techniką. W okresie wdrażania realizmu socjalistycznego w Polsce wymagany realizm interpretowano jako zloty środek pomiędzy formalizmem a naturalizmem. „Formalizm” to również pojęcie ukute w Związku Radzieckim i odnoszące się do awangardy, wpływów sztuki zachodniej i fascynacji zachodnią kulturą. Starano się go zwalczać przy pomocy zasady formy narodowej, to znaczy czerpania z folkloru i stylistyki ludowej. W Związku Radzieckim doktryna realizmu socjalistycznego obowiązywała do śmierci Stalina w roku 1953, a pierwsze zmiany nastąpiły trzy lata później, po przemówieniu Nikity Chruszczowa na XX Zjeździe Partii. Podobne procesy można było obserwować również w polskim życiu artystycznym. Historia poniekąd zatoczyła koło, gdyż w okresie odchodzenia od estetyki socrealizmu powrócono do powojennej dyskusji o wielości form realizmu.
Authors and Affiliations
Karolina Zychowicz
Keywords
Related Articles
- EP ID EP318838
- DOI -
- Views 57
- Downloads 0
Majątek rodziny Konopniców
The wealth of the Konopnica Family Lublin, one of the largest cities of the Polish-Lithuanian Commonwealth, had a diverse population in terms of ethnic origin, wealth and prestige. In many families their assets can be de...
Charakterystyka osady kultury przeworskiej z okresu rzymskiego w Nieszawie Kolonii, gmina Józefów nad Wisłą, powiat opolski, województwo lubelskie – osiągnięcia i perspektywy badawcze
Characteristic of Settlement of Przeworsk Culture from the Roman Period in Nieszawa Kolonia, Powiat Opole Lubelskie, Lublin Voivodeship: an Interdisciplinary Research. Achievements and Research Perspectives The interdis...
Krytyka fotograficzna 1945-1970
Powojenna krytyka fotograficzna rozwijała się dynamicznie, zwłaszcza po okresie socrealizmu, za sprawą środowiska krytyków i fotografów skupionego wokół miesięcznika „Fotografia” (1953-1970). Intensywność debaty krytyczn...
Powojenna krytyka artystyczna wobec awangardy
Artykuł jest próbą opisu zjawiska awangardy w polskiej krytyce artystycznej po 1956 roku. Interpretuje dyskusje nad modelem twórczości artystycznej, a także odtwarza złożony proces różnicowania stanowisk i wypowiedzi kry...
Wystawa „za Oskarem Kolbergiem po Lubelszczyźnie”
Exhibition “in the footsteps of Oscar Kolberg through Lublin region” The exhibition prepared by the Department of Ethnography at Lublin Museum, became part of a rich program of cultural events of the Oskar Kolberg year,...