Od Komitetu Rewolucyjnego do Konferencji Samorządu Robotniczego. Próby budowy samorządności robotniczej po Październiku '56 na przykładzie Zakładów Mechanicznych "Tarnów"
Journal Title: Pamięć i Sprawiedliwość; Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej - Year 2016, Vol 28, Issue 2
Abstract
Jednym z ważniejszych elementów przemian po Październiku 1956 r. była budowa samorządu robotniczego. W większych zakładach pracy powstawały spontanicznie komitety rewolucyjne i rady robotnicze. W listopadzie 1956 r. uchwalono ustawę o Radach Robotniczych. Realną rolę rad pokazuje przykład Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego (TKR), a następnie Rady Robotniczej z Zakładów Mechanicznych w Tarnowie. Deklarujący walkę o interesy załogi i pełną demokratyzację TKR powstał 2 listopada 1956 r. Komitet współdecydował o sytuacji w mieście i powiecie wysyłając swoich przedstawicieli na posiedzenia komitetów partyjnych i rad narodowych oraz na wiece do innych zakładów pracy. W uzgodnieniu z radami dwóch pozostałych wielkich tarnowskich zakładów przeforsował własnego kandydata na przewodniczącego PMRN oraz wpłynął na układ tarnowskiej listy kandydatów do Sejmu. Pierwsze decyzje TKR w zakładzie miały charakter personalny. Odwołano lub przesunięto na niższe stanowiska szereg pracowników, z reguły członków PZPR, którym zarzucano „stalinowskie” praktyki w zakładzie. Dopilnowano usunięcia sowieckiego doradcy oraz funkcjonariuszy z Referatu Wojskowego UB. 20 grudnia 1956 r. w zorganizowanych przez TKR wyborach została wyłoniona Rada Robotnicza, na czele której stanęli dotychczasowi działacze Komitetu. Rada interweniowała w najistotniejszych dla robotników sprawach – mieszkań pracowniczych, przydziału drewna opałowego, niesłusznych zwolnień, przesunięć czy pozbawienia premii. Działalność Komitetu i Rady spotkała się z przeciwdziałaniem władzy. Do ich liderów były wysyłane listy z pogróżkami, wraz z kończącą się odwilżą w mieście usuwano ich ze stanowisk partyjnych, ostatecznie przewodniczącego Rady zmuszono do rezygnacji. SB inwigilowała środowisko Rady, przeciwko niektórym z działaczy wszczęła sprawy operacyjne. Najaktywniejsi robotnicy zostali usunięci z zakładu. Równolegle trwało ograniczanie ustawowej roli rad, podporządkowywano je partii i związkom zawodowym. Służyło temu utworzenie w kwietniu 1958 r. Konferencji Samorządu Robotniczego oraz nowa ustawa o samorządzie robotniczym z grudnia 1958 r. Przykład Zakładów Mechanicznych po pierwsze pokazuje skalę wpływu rad na wydarzenia odwilży w zakładzie i na przemiany w lokalnych władzach, po drugie dostarcza informacji o metodach, jakimi ograniczano samodzielność rad robotniczych.
Authors and Affiliations
Michał Wenklar
Keywords
Related Articles
- EP ID EP196939
- DOI -
- Views 134
- Downloads 0
Rady robotnicze na prowincji - Białostocczyzna 1956-1958
Od lata 1956 r. w wielu fabrykach rozwijały się inicjatywy zmierzające do wyłonienia autentycznego samorządu robotniczego. Ruch ten rozwinął się po VIII plenum KC PZPR w październiku 1956 r., szczególnie w dużych ośrodka...
The Communist Party of the United States of America since 1919
The Communist Party of the United States of America (CPUSA) was the most influential communist party in the Western Hemisphere until the 1950s. Although it never had a mass membership, it gained the allegiance of many in...
Komunistyczna Partia Litwy w latach przełomu 1988–1990
Komunistyczna Partia Litwy w latach 1988–1990 przeszła transformację od partii marksistowsko- leninowskiej do klasycznej socjaldemokratycznej formacji noszącej nazwę Litewska Demokratyczna Partia Pracy. Potrafiła wykorzy...
Przegląd ukraińskiej historiografii dotyczącej obrony Lwowa i wojny polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919
The Polish-Ukrainian war for Lviv and Galicia was the first military conflict that was fought by Poland after 123 years of subjugation. Polish historiography has seen numerous locally sourced academic and popular history...
Im goldenen Käfig. Die politische Justiz und die Anwälte in der DDR der Ära Honecker
The right to defence is a very important indicator of the quality of the rule of law. In the Soviet Occupation Zone of Germany, later the GDR, the legal profession underwent a transformation. Individual defence for defen...