PRZYSTOSOWANIE I OPÓR ŻEŃSKICH ZGROMADZEŃ ZAKONNYCH WOBEC WŁADZ KOMUNISTYCZNYCH W POLSCE. ZARYS PROBLEMU
Journal Title: Studia z Prawa Wyznaniowego - Year 2012, Vol 15, Issue 15
Abstract
W okresie reżimu komunistycznego w Polsce we wszystkich praktycznie obszarach życia istniały dwie postawy społeczne: przystosowanie i opór. Zewnętrznym przejawom przystosowania, towarzyszyło zachowanie suwerenności wewnętrznej i zdolności do stawiania oporu, przynajmniej wobec niektórych cech systemu czy kierunku działania władz. Antykomunistyczny opór dotyczył wszystkich warstw i grup społecznych. Podejmowany był nie tylko przez zbrojne podziemie ale także przez znaczną część polskiego społeczeństwa. Był ukierunkowany przede wszystkim na kwestie wolności wyznawania religii, naruszania wartości tradycji narodowej, czy wobec ograniczania wolności przekonań i wypowiedzi. Walka z zakonami należała do głównych celów większości reżimów, które kiedykolwiek walczyły z Kościołem. Katolicy byli traktowani jako obywatele drugiej kategorii, zakonnice natomiast jak obywatele trzeciej kategorii, nieustannie spychane na margines życia społecznego, pozbawiane nie tylko możliwości awansu społecznego, ale przede wszystkim podstawowych praw i swobód obywatelskich gwarantowanych przez Konstytucję. Systematycznie pozbawiano siostry prowadzenia działalności apostolskiej i swobodnego podejmowania pracy zawodowej, odmawiano możliwości zdobycia wykształcenia, korzystania z świadczeń socjalnych takich jak ochrona zdrowia, ubezpieczenia społeczne czy świadczenia emerytalne, instrumentalnie wykorzystywano przepisy podatkowe. Planowa ateizacja dotknęła wszystkie obszary działalności wspólnot zakonnych. Przyjmowała ona charakter rozwiązań instytucjonalno-prawnych. Walka z działalnością zakonów dokonywana była „w majestacie prawa”. W okresie od 1949 do 1967 zlikwidowano ponad 80 szkół zakonnych, 263 domy dziecka, 680 przedszkoli, 73 świetlice, 46 żłobków. Z 276 szpitali, w których siostry pracowały do roku 1967 zostały tylko w 93. Szpitale zakonne upaństwowiono. W celu skutecznej obrony zakonów, z inicjatywy Prymasa Wyszyńskiego zapoczątkowano instytucjonalne formy współpracy zgromadzeń zakonnych. Narzędziem represyjnej polityki państwa, prowadzonej w stosunku do zgromadzeń zakonnych była Ustawa o przejęciu „dóbr martwej ręki” z 20 marca 1950 r. mająca na celu ograniczenie bazy materialnej zakonów, wprowadziła stan prawny, w którym zgromadzenia zakonne traciły własne ziemie i gospodarstwa, będące podstawą utrzymania wielu wspólnot zakonnych, a zwłaszcza nowicjatów i domów formacyjnych. Afirmacja, przystosowanie, opór, opozycyjność – wszystkie te postawy występowały jednocześnie i we wzajemnym powiązaniu. Zakonnice, tak jak całe społeczeństwo, zmuszone do milczenia i respektowania narzuconych reguł, przystosowały się do nich, jednocześnie broniły pewnego zakresu autonomii i próbowały ją poszerzać. Dzieje PRL można przedstawić jako proces zmagania się między aparatem władzy a społeczeństwem, w którym to zmaganiu zmieniają się obie strony.
Authors and Affiliations
Agata Mirek
Keywords
Related Articles
- EP ID EP103863
- DOI -
- Views 223
- Downloads 0
LEGAL OPINION ON THE LEGAL STATUS OF THE INSTITUTE OF PHILOSOPHY AND THEOLOGY OF EDITH STEIN IN ZIELONA GORA AFTER THE CONCLUSION OF A COOPERATION AGREEMENT WITH THE PONTIFICAL FACULTY OF THEOLOGY IN WROCLAW ON 14 MAY 2013. GUIDELINES FOR CONDUCTING STUDIES IN THEOLOGY
The opinion refers to situations of one of the theological institutes run by the Catholic Church in Poland. The situation of the institute changed after the entry into force of the amendment to the Law on Higher Educatio...
PERSPEKTYWY ZMIANY SYSTEMU FINANSOWANIA KOŚCIOŁÓW I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH W POLSCE
W obowiązującym Konkordacie między Rzecząpospolitą Polską i Stolicą Apostolską zawarto postanowienia zapowiadające zmianę modelu finansowania instytucji kościelnych w Polsce. Do dnia dzisiejszego nie udało się doprowad...
Uroczystość odnowienia doktoratów Księdza Profesora Józefa Krukowskiego i Księdza Profesora Henryka Misztala, Lublin, 6 czerwca 2018 r.
Sprawozdanie
Ochrona danych osobowych w związkach wyznaniowych w świetle unijnego rozporządzenia nr 2016/679
Sprawa ochrony danych osobowych w związkach wyznaniowych będzie przedmiotem istotnej zmiany z uwagi na rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie och...
MINIMUM RULES AND THE EUROPEAN PRISON RULES VS. THE PRISONERS' RIGHTS TO FREEDOM OF CONSCIENCE AND RELIGION IN POLAND
In the first part of the article, as an introduction, the author of the paper deals with the guidelines set forth by the United Nations and the Council of Europe with regard to the development and application of the exec...