Widzialny znak niewidzialnej łaski. Tzw. komplet żywiecki w skarbcu katedry na Wawelu w świetle badań źródłowych i ikonograficznych
Journal Title: Folia Historica Cracoviensia - Year 2017, Vol 23, Issue 2
Abstract
Wyjątkowe miejsce wśród tkanin liturgicznych przechowywanych w skarbcu katedry na Wawelu zajmuje garnitur składający się z ornatu i dwóch dalmatyk, określany jako tzw. komplet żywiecki (ornat — nr inw. KKK tk/334, dalmatyka ze sceną Komunii świętej — KKK tk/334A, dalmatyka ze sceną Spowiedzi — KKK 334B). Paramenty uszyto z włoskiego altembasu ok. 1525 r. we Flandrii i bogato ozdobiono haftami figuralnymi według projektu atrybuowanego Lucasowi van Leyden (zm. 1533). Źródła archiwalne jednoznacznie wiążą komplet żywiecki od 1598 r. z kościołem parafialnym Narodzenia NMP w Żywcu (obecnie konkatedra diecezji bielsko-żywieckiej), co wyklucza możliwość jego późniejszego przekazania lub też ewentualnego odkupienia. Wyjątkowość paramentów z Żywca podkreśla program ideowy nawiązujący do udzielania sakramentów świętych. Z terenu Europy zachowało się tylko kilka przykładów dekorowania tkanin liturgicznych przedstawieniami siedmiu sakramentów — np. w kolegiacie St. Vincent w Soignies (Zinnik) z końca XV w., na borcie z niezachowanej kapy z około 1470 r. fundacji hrabiego Giacoma de Savoia-Romont (Berno, Bernisches Historisches Museum, inv. 308), na haftach z flandryjskiej kapy z koń. XV w. (Detrorit, Institute of Arts), mimo iż spotykamy realizacje takich przedstawień w innych sztukach plastycznych, zwłaszcza w kręgu piętnastowiecznej sztuki niderlandzkiej — malarstwie ściennym, witrażowym, książkowym, rzeźbie (głównie w dekoracji chrzcielnic) czy też licznie zachowanych rzeźbionych lub malowanych retabulach ołtarzowych oraz na tapiseriach. Na omawianym komplecie cykl sakramentalny rozdzielono pomiędzy trzy obiekty — ornat i dwie dalmatyki, dzięki czemu był on widoczny w całości tylko wtedy, gdy używało go podczas liturgii trzech duchownych — kapłan i dwóch diakonów. Pod względem ikonograficznym przedstawione sceny udzielania sakramentów czerpią z bogatej tradycji określającej sposób ukazywania kolejnego sakramentu w oparciu o wcześniej wpracowany typ ikonograficzny, który następnie był rozbudowywany przez dodawanie dodatkowych postaci lub też za pomocą wprowadzania charakterystycznych szczegółów czerpanych z codziennej obserwacji życia liturgiczno-religijnego. Punktem wyjścia do budowania poszczególnych kompozycji jest łatwo rozpoznawalny „widzialny znak", konstytuujący kolejną scenę, za którym kryje się treść odnosząca się do „niewidzialnej łaski" właściwej dla poszczególnych sakramentów. Powstanie tak bogatego w treści ideowe zespołu haftowanych przedstawień należy wiązać z żywym piętnastowiecznym nurtem określanym jako devotio moderna oraz treściami apologetycznymi w kontekście ruchu reformacyjnego Marcina Lutra po roku 1517, negującego naukę o siedmiu sakramentach Kościoła.
Authors and Affiliations
Szymon Tracz
Keywords
Related Articles
- EP ID EP392724
- DOI 10.15633/fhc.2215
- Views 68
- Downloads 0
Las Meninas en el espejo de la politica y la emblamatica
Artykuł omawia obraz hiszpańskiego malarza okresu baroku Diego Velázqueza, Panny dworskie (Las Meninas). Namalowany w roku 1654 obraz znajduje się w zbiorach muzeum Prado w Madrycie.
Rola redemptorystów w odnowieniu kultu ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy
Motywem tej naukowej refleksji jest jubileusz 150 lat od uroczystego przywrócenia do publicznego kultu ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy, która łączy wschodnie i zachodnie tradycje teologiczne i ikonograficzne. W dzi...
Święta Eulalia z Meridy i rozwój jej kultu w świetle średniowiecznych utworów poetyckich
Artykuł poświęcony został hiszpańskiej męczennicy z okresu prześladowań Dioklecjana – Eulalii z Meridy, a ściślej zachowanym do dnia dzisiejszego średniowiecznym utworom poetyckim, które postać tę przywołują. Ów zbiór pi...
Oświecenie i kontroświecenie czasów Królestwa Polskiego. Polemika o. Karola Surowieckiego z ministrem Stanisławem Kostką Potockim
Zwolennicy idei oświecenia, poddając racjonalnej krytyce otaczającą ich rzeczywistość, dokonali gruntownych przeobrażeń we wszystkich dziedzinach życia. Nie oznaczało to jednak, że owe idee i przeobrażenia zyskały powsz...
Uwagi ikonograficzne na temat medalu autorstwa Luisa Varoú z 1677 roku upamiętniającego wizytę w Gdańsku pary królewskiej: Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery Sobieskiej
Autor artykułu pt. Uwagi ikonograficzne na temat medalu autorstwa Luisa Varoú z 1677 roku upamiętniającego wizytę w Gdańsku pary królewskiej: Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery Sobieskiej opisuje szczegółowo osiem dz...