Zagadnienia wykonawcze muzyki klawesynowej w II połowie XVIII wieku, cz. 1. Dynamika

Apply

Zagadnienia wykonawcze muzyki klawesynowej w II połowie XVIII wieku, cz. 1. Dynamika

Journal Title: Notes Muzyczny - Year 2019, Vol 1, Issue 11

Abstract

Niniejszy artykuł, powiązany tematycznie z tekstem Klawesyn czy fortepian? Różne koncepcje w wykonawstwie muzyki klawiszowej XVIII wieku, opublikowanym przez autora w „Notesie Muzycznym” nr 1 (9) 2018, stanowi kontynuację rozważań na temat możliwości i sposobów wykonania muzyki okresu klasycyzmu, rozumianej współcześnie jako fortepianowa, na klawesynie. Krytycznemu spojrzeniu poddane zostały dwa ważne zagadnienia wykonawcze: sposób rozumienia i realizacji dynamiki oraz sposoby wykonania arpeggia. W drugiej części artykułu przedstawione zostaną zagadnienia związane z realizacją zdobnictwa. Punktem wyjścia rozważań autora jest podręcznik Daniela Gottloba Türka Klavierschule oder Anweisung zum Klavierspielen für Lehrer und Lernende mit kritischen Anmerkungen. (Leipzig, Halle 1789) oraz podręczniki innych teoretyków z epoki (J. J. Quantz, C. Ph. E. Bach), a także współczesne opracowania (F. Neumann, S. Rampe). Możliwość realizacji dynamiki, rozumianej jako możliwość wpływania na siłę pojedynczych dźwięków, nie jest warunkiem koniecznym do wykonania kompozycji klawiszowych z okresu drugiej połowy XVIII wieku. Nie jest też cechą, porządkującą instrumenty klawiszowe w określonej hierarchii wartości. Wśród XVIII-wiecznych źródeł trudno doszukać się wypowiedzi, z których wynikałoby, iż klawesyny były postrzegane jako gorsze od innych instrumentów klawiszowych ze względu na brak możliwości kształtowania dynamiki pojedynczych dźwięków. W centrum uwag dotyczących wykonania stoją zagadnienia związane z ekspresją. Dynamika nie jest jedynym środkiem sprawiającym, że wykonanie staje się pełne wyrazu. W przypadku klawesynu możliwe jest granie z ekspresją, jednak uzyskuje się ją za pomocą zabiegów artykulacyjnych, niuansów agogicznych, dzięki odpowiedniemu sposobowi uderzenia klawisza i odpowiedniemu doborowi faktury w grze basso continuo. W kontekście rozważania możliwości wykonawczych muzyki klasycznej na klawesynie, kluczowe znaczenie mają również arpeggia. We współczesnym wykonawstwie muzyki na instrumentach klawiszowych najpowszechniej znany jest sposób ich realizacji opisany przez J. N. Hummla (Ausführliche theoretisch – practische Anweisung zum Piano-Forte-Spiel, Wien 1827), polegający na szybkim wykonaniu nut z dołu do góry, przy czym metryczne umiejscowienie dźwięków składowych przypada przed miarą (przed nutą, do której prowadzi arpeggio). W podręczniku D. G. Turka, opisywany jest jednak sposób wykonania z rozpoczęciem na nucie głównej. Mimo różnorodności sposobów wykonania arpeggia, w przeciwieństwie do innych ozdobników, zostało ono stosunkowo mało dokładnie opisane w źródłach. Niektórzy wykonawcy mają wątpliwości, czy należy go używać w przypadkach, gdy nie jest jednoznacznie wymagane. Jest to jednak z pewnością maniera, której właściwe używanie wpływa na powodzenie wykonywania muzyki klasycznej na klawesynie i z tego powodu autor niniejszego artykułu postanowił poświęcić jej nieco uwagi, mając jednak świadomość, że – jak twierdzi S. Rampe – wyczerpujące opisanie sztuki arpeggia wymagałoby co najmniej tak kompleksowego zróżnicowania jak w przypadku tryli.<br/><br/>

Authors and Affiliations

Marek Pilch

Keywords

arpeggio dynamika klawesyn muzyka klasyczna fortepian klawikord maniery wykonawcze

EP ID EP641074
DOI 10.5604/01.3001.0013.3520
Views 52
Downloads 0